Bước sang giai đoạn chống Mỹ, ông tiếp tục có mặt ở các đơn vị huấn luyện, trận địa biên giới, vùng ven biển và những điểm nóng quân sự. Hình ảnh người lính bố trí trận địa, các tổ súng máy, nữ dân quân luyện bắn… được ông ghi lại nhanh, dứt khoát, giữ nguyên không khí khẩn trương tại hiện trường. Song song với cảnh chiến đấu, ông cũng ký họa cả những giờ phút đời thường của bộ đội – sửa chữa vũ khí, chuẩn bị khí tài, sinh hoạt giữa rừng.
Cao điểm của giai đoạn này là những năm Hà Nội phải đối mặt với chiến tranh phá hoại, khi Văn Giáo trực tiếp ra trận địa pháo, ký họa hình ảnh các chiến sĩ và dân quân bảo vệ Thủ đô. Từ ánh nhìn kiên định của người vác đạn pháo, dáng người lái xuồng vượt sông tiếp tế, tới khung cảnh bụi khói và tiếng máy nổ… tất cả đều được ông đưa vào tranh với tinh thần của một người trong cuộc.
Hướng tới ngày Quốc khánh, việc nhìn lại những tác phẩm hội họa kháng chiến giàu tính tư liệu và cảm xúc là một cách tri ân thế hệ đã sống, chiến đấu và sáng tác giữa bom đạn. Với họa sĩ Văn Giáo, hội họa là hành trình đồng hành cùng lịch sử, ghi lại bằng nét cọ những gì ông trực tiếp chứng kiến.
Từ những trận vượt sông khẩn trương, hình ảnh bộ đội bố trí trận địa, người lính bên khẩu súng liên thanh, nữ dân quân nhắm bắn hay chân dung chiến sĩ giữa màu xanh chiến khu… tất cả đều được ông khắc họa bằng sự trung thực, không tô vẽ, không dàn dựng. Bên cạnh những cảnh chiến đấu, ông cũng dành sự quan tâm cho những khoảnh khắc đời thường của người lính – như khi họ làm việc trong rừng, sửa chữa vũ khí hay chuẩn bị khí tài.
Những bức tranh ấy không chỉ là tác phẩm mỹ thuật, mà còn là những trang ký ức bằng màu sắc, lưu giữ hình ảnh một thời dân tộc kiên cường. Ngắm tranh Văn Giáo, ta thấy không khí kháng chiến hiện lên rõ nét: vừa quyết liệt, vừa lặng thầm; vừa khẩn trương nơi trận tuyến, vừa bền bỉ ở hậu phương.
Hội họa của ông, vì thế, trở thành một phần ký ức tập thể – nhắc nhớ về một thế hệ đã sống trọn vẹn cho đất nước, và để lại cho mai sau những chứng tích không thể thay thế.
Maison Indochine Hanoi
