Khác với sự tĩnh tại của nhiều sáng tác cùng thời, bức tranh này khắc họa chuyển động nhẹ nhàng mà đầy ẩn ý. Người thiếu nữ đứng nơi thềm bậc gió lộng, tà áo dài vàng lay nhẹ, mái tóc đen mượt được búi gọn nhưng vẫn để vài sợi mảnh thả mềm trước trán theo làn gió. Chiếc khăn voan trắng mỏng vắt hờ quanh cổ, một tay giữ khẽ nơi ngực như kìm lại cảm xúc, tay còn lại cầm phong thư trắng — như đang chuẩn bị gửi đi hoặc vừa nhận về, gợi mở câu chuyện riêng. Trên gương mặt trái xoan thanh tú, đôi mắt khẽ nhìn xa xăm, ánh nhìn trầm tư nhưng vẫn lưu lại nét dịu dàng. Mọi chi tiết đều được tiết chế để gợi cảm giác vừa kín đáo vừa sâu lắng, để gió thổi không chỉ ngoài cảnh mà cả trong tâm tưởng.
Mai Trung Thứ sử dụng kỹ thuật vẽ lụa thành thục, nét bút mảnh mai, màu sắc nhẹ nhàng, bố cục nghiêng lệch tự nhiên mà gắn kết. Một nhành liễu xanh rủ, một dải vải đỏ phất phới phía hậu cảnh, tất cả góp phần làm nổi bật hình tượng trung tâm. Hậu cảnh không cầu kỳ nhưng đủ tạo chiều sâu, nâng đỡ cho dáng đứng lặng lẽ của người thiếu nữ, giữ lại khoảnh khắc giao mùa giữa cảm xúc và hồi tưởng.
Tác phẩm từng thuộc bộ sưu tập của Henri Kaufman, một nhà quảng cáo và nghệ sĩ Pháp, cho thấy giá trị không chỉ nằm ở nghệ thuật mà còn mang yếu tố giao thoa văn hóa. Được ký tên và ghi niên đại rõ ràng, tranh thuộc nhóm hiếm hoi các sáng tác thời kỳ đầu tại Pháp, được bảo quản đầy đủ thông tin và nguồn gốc.
Là học trò khóa I Trường Mỹ thuật Đông Dương (1925–1930), Mai Trung Thứ sớm định hình ngôn ngữ riêng biệt trên nền lụa truyền thống. Từ những năm 1930, ông đã triển lãm tại nhiều nước châu Âu và định cư tại Pháp từ 1937. Suốt hơn 40 năm sáng tác nơi đất khách, ông vẫn kiên trì trở đi trở lại với hình ảnh thiếu nữ Việt như một biểu tượng cho ký ức và vẻ đẹp quê hương trong trẻo.
“Thiếu nữ trong gió cầm thư” vì thế không chỉ là một bức họa, mà như một lát cắt nhỏ đậm tính tượng trưng của Mai Trung Thứ: nơi hình ảnh và tâm hồn hòa quyện, để nghệ thuật trở thành bức thư gửi cho thời gian.
Maison Indochine Hanoi
