Trong tranh, người phụ nữ ngồi nghiêng, tay đan nhẹ trong lòng, dáng vẻ đoan trang mà bình dị. Chiếc áo màu xanh lá phủ lên thân hình bà như một lớp sương mờ, khiến tổng thể bức chân dung không quá sắc nét mà luôn ở ranh giới giữa thực và mộng. Ánh mắt bà không nhìn thẳng, gương mặt phảng phất một nụ cười dịu, biểu cảm gợi nhớ đến những hình tượng thiếu phụ Đông Dương được vẽ bằng lòng trắc ẩn nhiều hơn là ý đồ tạo hình.
Phía sau bà là một phong cảnh mùa thu châu Âu, hàng cây trụi lá, những ngôi nhà mái đen và mái ngói nhấp nhô, dường như phác lại một khu phố Paris hay vùng ngoại ô nước Pháp. Không gian ấy không chỉ là hậu cảnh, mà còn là một trạng thái cảm xúc, chất nền cho tâm hồn trầm lặng của người trong tranh. Góc phải bên dưới tác phẩm có đề tặng bằng tiếng Pháp: “Pour chère Angèle de la part de l’auteur – Paris, 21.10.1942”, hé lộ rằng đây là một món quà cá nhân của Bùi Trang Chước, sáng tác trong thời gian học tại Pháp trước năm 1945, dành tặng cho một người phụ nữ thân thiết.
Dẫu nổi tiếng với đồ họa quốc gia, Bùi Trang Chước vốn xuất thân từ Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, niên khóa 1936 đến 1941, ra trường hạng ưu. Sau Cách mạng Tháng Tám, ông hoạt động kháng chiến, giảng dạy mỹ thuật và đảm nhiệm thiết kế tiền tệ, tem thư, huân chương. Hơn 100 bản phác thảo Quốc huy Việt Nam được ông thực hiện từ năm 1953, trong đó mẫu chính thức được lựa chọn và đưa vào sử dụng từ năm 1955. Năm 2021, bộ bản vẽ Quốc huy của ông được công nhận là Bảo vật quốc gia. Và đến năm 2022, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật, một sự ghi nhận muộn nhưng xứng đáng.
Tác phẩm chân dung này cho thấy một mặt khác trong con người Bùi Trang Chước, không phải người kỹ lưỡng với tỷ lệ, nét khắc hay biểu trưng chính trị, mà là một nghệ sĩ biết lùi về phía sau để quan sát một con người cụ thể, trong một khoảnh khắc rất đời thường, với tất cả sự tế nhị, yêu thương và giản dị nhất. Nó không cần cao trào, không cần kỹ thuật phô trương. Chỉ cần ánh mắt nghiêng nhẹ, đôi tay thả lỏng, và màu áo xanh lặng lẽ như đang tan vào thời gian.
Maison Indochine Hanoi
